De Roos van Leary is een model dat wordt gebruikt om menselijk gedrag en interactie binnen communicatie en relaties te analyseren en te beïnvloeden. Het model werd ontwikkeld door de Amerikaanse psycholoog Timothy Leary in de jaren ’50 en wordt tegenwoordig veel toegepast in onder andere leiderschap, teamdynamiek en conflicthantering.
Het model stelt dat gedrag voorspelbaar is en dat het gedrag van de ene persoon vaak een reactie uitlokt bij de ander. De Roos van Leary helpt je inzicht te krijgen in deze interacties en biedt handvatten om ze constructief te sturen.
De structuur van de Roos van Leary
De Roos van Leary is opgebouwd uit twee dimensies die samen vier kwadranten vormen:
Dominantie vs. Onderwerping
- Dominantie (boven): Gedrag dat leidend, sturend of initiërend is.
- Onderwerping (onder): Gedrag dat volgend of afwachtend is.
Samenwerking vs. Tegenwerking
- Samenwerking (naast): Gedrag dat gericht is op harmonie, steun en overeenstemming.
- Tegenwerking (tegen): Gedrag dat gericht is op conflict, kritiek of afstand.
Deze dimensies vormen samen acht gedragscategorieën:
- Leidend (Boven-Samen): Inspirerend en richtinggevend gedrag.
- Helpend (Samen-Boven): Steunend en faciliterend gedrag.
- Meewerkend (Samen-Onder): Afstemmend en inschikkelijk gedrag.
- Afhankelijk (Onder-Samen): Afwachtend en terughoudend gedrag.
- Teruggetrokken (Onder-Tegen): Vermijdend en terugtrekkend gedrag.
- Opstandig (Tegen-Onder): Koppig en verdedigend gedrag.
- Agressief (Tegen-Boven): Dominant en confronterend gedrag.
- Competitief (Boven-Tegen): Ambitieus en concurrerend gedrag.
Wanneer wordt de Roos van Leary toegepast?
De Roos van Leary wordt toegepast in situaties waarin communicatie en interactie een cruciale rol spelen. Denk hierbij aan:
- Leiderschap en teamontwikkeling: Om te begrijpen hoe leiderschapsgedrag de dynamiek binnen een team beïnvloedt en om effectiever te communiceren.
- Conflicthantering: Om te analyseren welke gedragsreacties conflicten versterken en hoe je deze kunt ombuigen.
- Training en coaching: Om individuen te helpen hun eigen gedragspatronen en die van anderen te herkennen en te sturen.
- Verkoop en onderhandelingen: Om de interactie met klanten of zakelijke partners te verbeteren.
- Onderwijs en hulpverlening: Om gedrag van leerlingen of cliënten beter te begrijpen en constructief te begeleiden.
Hoe werkt de Roos van Leary?
De Roos van Leary gaat uit van het principe van gedragsbeïnvloeding: gedrag roept gedrag op. Zo lokt dominant gedrag vaak onderdanig gedrag uit, terwijl coöperatief gedrag leidt tot samenwerking. Door je bewust te worden van jouw eigen gedrag en de impact ervan op anderen, kun je een gesprek of situatie beter sturen.
Stappen bij het toepassen van de Roos van Leary:
- Herken gedrag: Observeer het gedrag van jezelf en de ander en plaats het binnen de Roos.
- Analyseer de interactie: Bepaal welke gedragsreacties worden uitgelokt en of deze wenselijk zijn.
- Pas je gedrag aan: Stuur de interactie door je eigen gedrag bewust te veranderen, bijvoorbeeld van dominant naar meer samenwerkend.
Voorbeeldsituaties
1. In leiderschap:
Een teamleider die vaak dominant gedrag vertoont (Boven-Samen) kan merken dat zijn team afhankelijk en volgzaam wordt (Onder-Samen). Door zijn gedrag aan te passen naar meer helpend gedrag (Samen-Boven), kan hij het team meer verantwoordelijkheid geven en samenwerking bevorderen.
2. Bij conflicten:
Bij een conflict tussen twee collega’s kan opstandig gedrag (Tegen-Onder) leiden tot agressieve reacties (Tegen-Boven). Door in plaats daarvan meewerkend gedrag (Samen-Onder) te tonen, kan de spanning worden verminderd en kan het gesprek constructiever verlopen.
Voordelen van de Roos van Leary
- Inzicht in communicatiepatronen: Het model maakt gedragsdynamiek inzichtelijk en begrijpelijk.
- Verbeterde relaties: Het helpt om interacties soepeler en effectiever te maken.
- Flexibiliteit in gedrag: Het model leert je om bewust je gedrag aan te passen aan de situatie.
- Brede toepasbaarheid: Geschikt voor zowel professionele als persoonlijke situaties.
- Beperkingen van het model
- Vereist oefening: Het herkennen en beïnvloeden van gedragspatronen vraagt tijd en ervaring.
- Eenvoudige weergave: Het model vereenvoudigt complexe gedragingen, waardoor nuances verloren kunnen gaan.
- Afhankelijkheid van context: Het succes van het model hangt af van de bereidheid van beide partijen om hun gedrag aan te passen.
Begrip van menselijk gedrag en interacties
De Roos van Leary is een krachtig instrument om menselijk gedrag en interacties te begrijpen en te beïnvloeden. Het biedt een raamwerk om effectieve communicatie te bevorderen, conflicten te verminderen en samenwerking te verbeteren. Of je nu een leidinggevende bent, een teamlid, coach of hulpverlener, de Roos van Leary helpt je om gedragspatronen te doorbreken en constructieve relaties op te bouwen.